Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως Σωτήρος - Αγιάς

Η Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βρίσκεται πάνω από τη Λουτρόπολη των Καμένων Βούρλων, σε υψόμετρο 320 περίπου μέτρων, στις πλαγιές του όρους Κνημίδα, από την πανοραμική θέση της οποίας αγναντεύεται ο Βόρειος Ευβοϊκός Κόλπος, η Βόρεια Εύβοια και η Ανατολική Φθιώτιδα.

Το μοναστήρι είναι παμπάλαιο και κατά την παράδοση, η πρώτη ίδρυσή του ανάγεται στην αρχή του 11^ου αιώνα. Στο Καθολικό της Μονής, όπως έχει με τη σημερινή του μορφή, υπάρχουν ενσωματοποιημένα και μερικά μαρμάρινα θραύσματα, που προέρχονται από τα πρώτα προχριστιανικά κλασικά χρόνια και υποδηλώνουν ότι πιθανώς εκεί πλησίον να υπήρχε κάποιος αρχαίος ναός απ’ όπου ελήφθησαν (εικάζεται πως είναι ο ναός της Αρτέμιδος). Η τοιχοδομία του Καθολικού είναι κατασκευασμένη με τη λεγόμενη πλινθοπερίκλειστη και πλινθοπεποικιλτη τεχνοτροπία.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας βλήθηκε το μοναστήρι από τη θάλασσα και κατόπιν τούτου κατέρρευσε το μεγαλύτερο μέρος του Καθολικού, το οποίο ξανακτίσθηκε πιο πρόχειρα στην τοιχοδομία, σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής με σαμαρωτή κεραμοσκεπή.

Το μοναστήρι διατηρήθηκε μέχρι το 1833 οπότε, με απόφαση της τότε προτεσταντικής αντιβασιλείας του Όθωνα, διαλύθηκε όπως και τα 4/5 των Μονών του Ελληνικού Κράτους. Τα κειμήλια, τα ιερά λείψανα και η μέχρι τότε περιουσία της Μονής διασκορπίσθηκαν ή διαρπάχθηκαν και καταπατήθηκαν.

Σημειώνεται ότι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Μονή πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στους χριστιανούς της περιοχής και στο γένος. Σύμφωνα με έντονες τοπικές παραδόσεις, στη Μονή λειτουργούσε «κρυφό σχολειό» και η ύπαρξη αυτού αποδεικνύεται με την κατασκευασμένη μικρή κρύπτη πάνω από τον νάρθηκα του Καθολικού. Η Μονή κατά την Ελληνική Επανάσταση υπήρξε ορμητήριο Ελλήνων αγωνιστών, ενώ οι μοναχοί αυτής έπεσαν στις υπέρ πίστεως και της πατρίδος μάχες.

Από το 1833 η Μονή, πέρα από το Καθολικό της, μεταβλήθηκε σε έναν σωρό ερειπίων μέχρι το 1963, οπότε άρχισε η πρώτη προσπάθεια για την αναστήλωσή της με την εγκατάσταση σ’ αυτή ενός φιλότιμου μοναχού, του π. Συνεσίου, και από του 1968 από την συγκροτηθείσα τότε μικρή αδελφότητα υπό τον μακαριστό αρχιμ. π. Άρχιππο.

Το 1975, με Π.Δ., επανασυστήθηκε το μοναστήρι και πάλι ως ενεργεία Ιερά Μονή και έκτοτε συνεχίζονται οι προσπάθειες συμπληρώσεως και ανασυγκροτήσεως όλων των εγκαταστάσεων αυτής.

Η Ι.Μ. Μεταμορφώσεως πανηγυρίζει στις 5 με Εσπερινό και στις 6 Αυγούστου με πανηγυρική Θεία Λειτουργία και στις 6 Αυγούστου με Εσπερινό και λιτάνευση της Ιερής Εικόνας, ενώ στις 7 Αυγούστου τελείται εόρτιος Θεία Λειτουργία με το κτιτορικό μνημόσυνο για όλους τους πατέρες και αδελφούς αυτής και των Μετοχίων της, που μόνασαν κατά την χιλιετή περίπου ζωή της.

Η Μονή είναι ανοικτή για τους προσκυνητές τον χειμώνα 8:00-12:00 και 16:00-18:00 και το καλοκαίρι 8:00-12:00 και 17:00-20:00, καθώς και κατόπιν συνεννοήσεως ανοίγει για ομάδες επισκεπτών και εκτάκτως κατά τις ενδιάμεσες ώρες. Είναι προσβάσιμη μέσω του οδικού δικτύου Καμένα Βούρλα – Καρυά.

Το παρεκκλήσι της Παναγίας των Βλαχερνών

Η Ι.Μ. από το 1980 και εξής φροντίζει για την ανέγερση απαραίτητων παρεκκλησίων είτε μέσα, είτε έξω από το κτιριακό συγκρότημά της. Έτσι, σε απόσταση 240μ. από τη Μονή, σε εξόχως πανοραμική θέση κτίσθηκε και διαμορφώθηκε καλαίσθητα και αγιογραφήθηκε το παρεκκλήσι της Παναγίας των Βλαχερνών, το οποίο γιορτάζει πανηγυρικά στις 2 Ιουλίου, ημέρα που η Εκκλησία τιμά την κατάθεση του Ιερού Μαφορίου της Υπεραγίας Θεοτόκου στον Ναό των Βλαχερνών της Κωνσταντινουπόλεως, γι’ αυτό και η ονομασία αυτού ως «Παναγίας των Βλαχερνών».

Για να υπομιμνήσκεται, νύχτα και μέρα, η ιερότητα του χώρου, ακόμη και στους διερχομένους διά της Εθνικής Οδού και τους κατοίκους της Λουτροπόλεως των Καμένων Βούρλων, τοποθετήθηκε πάνω απ’ το παρεκκλήσι ψηλός φωτιζόμενος Σταυρός, που είναι ορατός από μεγάλη απόσταση, από την απέναντι περιοχή της Ανατολικής Φθιώτιδας και από τη Βόρεια Εύβοια.

Ταυτόχρονα, με την τοποθέτηση του Σταυρού, καθιερώθηκε να γιορτάζεται εκεί η μνήμη του Αγίου Ιερομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού στις 24 Αυγούστου, ο οποίος όπου κήρυττε στις περιοδείες του, τοποθετούσε ξύλινους ή μεταλλικούς Σταυρούς σε συνεχή ανάμνηση της διδαχής του και τόνωση της πίστης των Ελλήνων χριστιανών.

* Με πληροφορίες από την έντυπη έκδοση της Ιεράς Μητρόπολης Φθιώτιδας «Ιερά Ανδρώα Κοινοβιακή Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καμένων Βούρλων – Αγιάς»